هر آنچه باید درمورد بیماری اوتیسم (ASD) بدانید
به مجموعه بیماریهای عصبی-رشدی که در خردسالی ظاهر میشود، بیماری اوتیسم (ASD) می گویند. برخی عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز این اختلال نقش دارند.
بیماری اوتیسم چیست؟
بیماری اوتیسیم، که به اختصار اوتیسم نامیده می شود، یک اصطلاح عام و کلی است که مجموعه مشکلات عصبی-رشدی را در بر می گیرد.
فرد مبتلا به اوتیسم در برقراری روابط اجتماعی مشکل دارد و اغلب علایق یا الگوهای رفتاری محدود و تکراری از خود نشان می دهد.
اختلال طیف اوتیسم فارغ از نژاد و قومیت، فرهنگ یا پیشینۀ اقتصادی در اقصی نقاط جهان دیده می شود.
به گفتۀ مرکز کنترل و پیشگیری بیماری، بیماری اوتیسم بیشتر در پسرها قابل تشخیص است. در سال ۲۰۱۶، کودکان ۸ ساله از ۱۱ منطقه در آمریکا مورد آزمایش قرار گرفتند. نسبت پسران مبتلا به اوتیسم در مقایسه با دخترها، ۴.۳ به ۱ بود. از هر ۵۴ نفر، ۱ شرکتکننده به اختلال طیف اوتیسم مبتلا بود.(+)
برخی شواهد نشان می دهد موارد ابتلا به اوتیسم رو به افزایش است. بعضی از محققان علت افزایش آمار اوتیسم را به عوامل محیطی نسبت می دهند اما کارشناسان هنوز نمی دانند آیا میزان ابتلا به اوتیسم در واقعیت بیشتر شده یا صرفاً با توجه به شرایط دنیای امروز بهتر تشخیص داده می شود.(+)
علائم بیماری اوتیسم چیست؟
معمولاً علائم بیماری اوتیسم در خردسالی (بین ۱۲ تا ۲۴ ماهگی) تشخیص داده می شود اما گاهی علائم زودتر یا دیرتر ظاهر می شوند.
از جمله علائم اولیۀ اوتیسم می توان به تأخیر در تکلم یا رشد اجتماعی اشاره کرد.
دفترچۀ تشخیصی و آماری بیماری روحی (DSM-5) علائم اختلال طیف اوتیسم را به دو دسته تقسیم می کند:
- اختلال در تعامل و برقراری ارتباط اجتماعی
- الگوهای رفتاری یا فعالیتهای محدود و تکراری
برای تشخیص اوتیسم، فرد باید هر دو علامت را از خود نشان دهد.
اختلال در تعامل و برقراری ارتباط اجتماعی
فرد مبتلا به بیماری اوتیسم در برقراری ارتباط مشکل دارد. اکثر این مشکلات قبل از ۵ سالگی ظاهر می شوند.
مراحل ظهور مشکلاتِ مربوط به برقراری ارتباط به ترتیب زیر است:
- از بدو تولد: در برقراری و حفظ ارتباط چشمی مشکل دارد
- تا ۹ ماهگی: به اسم خود واکنش نشان نمی دهد
- تا ۹ ماهگی: نمی تواند احساسات (مثل خشم یا تعجب) را با حالت چهره نشان دهد
- تا ۱۲ ماهگی: در بازیهای تعاملی (مثل دالی کردن یا نان ببر کباب بیار) مشارکت نمی کند
- تا ۱۲ ماهگی: حرکات دست (مثل دست تکان دادن و خداحافظی کردن) را بلد نیست یا فقط تعداد محدودی را یاد گرفته است
- تا ۱۵ ماهگی: علایق خود را با دیگران در میان نمی گذارد (برای مثال، عروسک مورد علاقۀ خود را به بقیه نشان نمی دهد)
- تا ۱۸ ماهگی: به جایی اشاره نمی کند یا وقتی دیگران به یک نقطه اشاره می کنند، برنمی گردد تا نقطۀ مورد نظر را ببیند
- تا ۲۴ ماهگی: متوجه ناراحتی یا رنج دیگران نمی شود
- تا ۳۰ ماهگی: بلد نیست «خاله بازی» کند (مثل مراقبت از عروسک یا بازی با مجسمه)
- تا ۶۰ ماهگی: بازی های نوبتی را بلد نیست
کودکان اوتیسم از ۳۶ ماهگی در ابراز احساسات یا درک احساسات دیگران مشکل دارند.
هر چه بزرگ تر می شوند، در تکلم به مشکل می خورند یا مهارت گفتاری آن ها بسیار محدود است. سرعت رشد مهارت های گفتاری در بعضی از کودکان اوتیسم ناهماهنگ است. برای مثال، اگر به یک موضوع خاص علاقه مند باشند، دایرۀ لغت آنها برای صحبت درمورد این موضوع گسترده است اما برای صحبت درمورد سایر موضوعات مشکل دارند.
زمانی که کودک مبتلا به اوتیسم شروع به صحبت می کند، تن یا لحن صدای او عجیب و غیر عادی و از صدای زیر و جیغ مانند گرفته تا لحن صاف یا رباتی متغیر است.
همچنین ممکن است نشانههای هایپرلکسیا یا خوانش پریشی حاد را از خود نشان دهد که بسیار فراتر از چیزی است که در این سن از کودک انتظار می رود. بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم بسیار زودتر از همسن و سال های خود (گاهی از دو سالگی) شروع به خواندن می کنند اما معمولاً درکی از خوانش خود ندارند و مفهوم کلمات را نمی فهمند.
هایپرلکسیا لزوماً نشانۀ اوتیسم نیست اما تحقیقات نشان می دهد تقریباً ۸۴ درصد از کودکان مبتلا به هایپرلکسیا روی طیف اوتیسم هستند.
کودکان مبتلا به اوتیسم در برقراری ارتباط، درد دل، به اشتراک گذاشتن علایق و احساسات یا تداوم گفتگو مشکل دارند. ارتباط غیر کلامی، مثل برقراری ارتباط چشمی یا زبان بدن، هم برای آن ها دشوار است.
ممکن است اختلال در برقراری ارتباط تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.
الگوهای رفتاری یا فعالیت های محدود و تکراری
افزون بر مشکلات مربوط به برقراری ارتباط اجتماعی که در بالا به آن ها اشاره کردیم، اوتیسم شامل چند علامت دیگر است که به رفتار و حرکات بدن مربوط می شود.
از جمله:
- حرکات تکراری مثل تکان خوردن، آویزان کردن دست ها، چرخیدن یا دویدن به جلو و عقب
- به خط کردن اشیاء، مثل اسباب بازی. اگر ترتیب اشیاء به هم بخورد، ناراحت می شوند
- پایبند بودن به روتین سفت و سخت، مثل زمان خواب یا رسیدن به مدرسه
- تکرار کردن کلمه یا عباراتی که از دیگران می شنوند
- بابت تغییرات جزئی و کوچک ناراحت می شوند
- تمرکز روی اجزا و قطعات اشیاء، مثل چرخ کامیون اسباب بازی یا موی عروسک
- واکنش غیر عادی به داده های حسی مثل صدا، بو و مزه
- علایق وسواس گونه
- توانایی خارق العاده، مثل استعداد موسیقی یا حافظۀ قوی
سایر خصوصیات
بعضی از افراد مبتلا به اوتیسم علائم زیر را تجربه می کنند:
- تأخیر در مهارتهای حرکتی، زبانی یا شناختی
- تشنج
- علائم گوارشی مانند یبوست یا اسهال
- استرس یا نگرانی شدید
- ترس غیر عادی (کمتر یا بیشتر از حالت مورد انتظار)
- بیش فعالی، بی توجهی یا تکانشگری
- واکنش های عاطفی غیر منتظره
- عادت ها یا سلیقۀ غذایی غیر عادی
- الگوی خواب غیر عادی
تحریک سازی چیست؟
تحریک سازی چیست؟برای اشاره به رفتارهای خودتحریکی که اغلب شامل حرکات یا گفتار تکراری است از اصطلاح «تحریک سازی» استفاده می شود.
برای مثال، دست زدن، مالیدن یک شیء یا تکرار یک عبارت نشانۀ تحریک سازی است. معمولاً این وضعیت در افراد مبتلا به اوتیسم دیده می شود اما تقریباً همه به نوعی درگیر تحریک سازی هستیم و کارهای مختلف نظیر مالیدن دست ها به یکدیگر یا جویدن ناخن را انجام می دهیم.
تحریک سازی در افراد مبتلا به اوتیسم در حدی است که گاهی زندگی روزمره را مختل می کند یا منجر به آسیب جسمی می شود اما می توان از آن به عنوان یک مکانیزم مقابله ای مفید برای کنار آمدن با اضافه بار حسی یا مقابله با موقعیت های آزاردهنده استفاده کرد.
انواع بیماری اوتیسم کدام است؟
نسخۀ پنجم از دفترچۀ تشخیصی و آماری اختلالات روحی (DSM-5) توسط انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) منتشر شده است متخصصان برای تشخیص انواع اختلالات روانپزشکی از این دفترچه استفاده می کنند.
آخرین نسخه از این دفترچه در سال ۲۰۱۳ منتشر شد. در حال حاضر، پنج زیرنوع مختلف برای بیماری اوتیسم در نظر گرفته شده است. از جمله:
- با یا بدون اختلال ذهنی
- با یا بدون اختلال زبانی
- ناشی از بیماری بالینی یا ژنتیکی یا عوامل محیطی
- ناشی از سایر اختلالات رشدی-عصبی، روانی یا رفتاری
- با کاتاتونیا
ممکن است یک یا چند مورد از علائم فوق در فرد مبتلا به اوتیسم مشاهده شود.
قبل از انتشار DSM-5، تشخیص های زیر روی افراد مبتلا به اوتیسم گذاشته می شد:
- اختلال درخودماندگی
- سندروم آسپرگر
- اختلال فراگیر رشد طبقه بندی نشده
- اختلال انسجام گسیختگی کودکی
توجه داشته باشید انتشار دفترچۀ جدید به منزلۀ رد تشخیص های گذشته نیست و لازم نیست بیماران مبتلا به اختلالات فوق مجدداً تحت معاینه قرار بگیرند.
طبق DSM-5، بیماری اوتیسم یک اصطلاح چتری است که مشکلاتی نظیر سندروم آسپرگر را در بر می گیرد.
علت بیماری اوتیسم چیست؟
هنوز علت دقیق بیماری اوتیسم مشخص نیست. آخرین تحقیقات نشان می دهد چند دلیل در بروز این وضعیت دخیلند.
از جمله ریسک فاکتورهای احتمالی اختلال طیف اوتیسم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سابقۀ اوتیسم در اعضای درجه یک خانواده
- بعضی جهش های ژنتیکی
- سندروم ایکس شکننده و سایر اختلالات ژنتیکی
- بالا بودن سن والدین در زمان تولد نوزاد
- پایین بودن وزن نوزاد به هنگام تولد
- اختلال سوخت و ساز
- قرار گرفتن در معرض فلزهای سنگین و سم های محیطی
- سابقۀ ابتلای مادر به عفونت های ویروسی
- مصرف داروهای والپروئیک اسید یا تالیدومید در دوران بارداری
به گفتۀ موسسۀ ملی اختلالات عصبی و سکته (NINDS)، هر دو عامل ژنتیکی و محیطی در بروز اختلال طیف اوتیسم نقش دارند اما منابع قدیمی و جدید نشان می دهد که تزریق واکسن منجر به اختلال طیف اوتیسم نمی شود.(+)
تحقیق بحث برانگیز سال ۱۹۹۸ به ارتباط بین اوتیسم و واکسن سرخک، سرخچه و اوریون اشاره داشت اما این پژوهش توسط سایر مطالعات رد و سرانجام در سال ۲۰۱۰ جمع آوری شد (+).
برای تشخیص بیماری اوتیسم از چه آزمایشاتی استفاده می شود؟
تشخیص بیماری اوتیسم به کمک معاینات مختلف و آزمایش ژنتیک انجام می شود.
آزمایشات رشدی
انجمن اطفال آمریکا پیشنهاد می کند تمام کودکان از ۱۸ تا ۲۴ ماهگی تحت آزمایش بیماری اوتیسم قرار بگیرند تا این وضعیت زودتر تشخیص داده شود و کودک تحت حمایت قرار بگیرد.(+)
لیست اصلاح شدۀ اوتیسم در کودکان نوپا یکی از ابزارهای متداول برای تشخیص اوتیسم است. در این آزمایش، پدر و مادر نظرسنجی حاوی ۲۳ سوال را پر می کنند. متخصص اطفال با استفاده از جواب ها تشخیص می دهد خطر بروز بیماری اوتیسم در کدام کودک بیشتر است.
توجه داشته باشید معاینه و انجام آزمایش به منزلۀ تشخیص نیست. کودکانی که نتیجۀ آزمایش بیماری اوتیسم آن ها مثبت می شود لزوماً به این وضعیت مبتلا نیستند. در ضمن، گاهی کودک به اوتیسم مبتلاست اما جواب آزمایش منفی می شود.
سایر آزمایشات
پزشک برای تشخیص اوتیسم از چند آزمایش استفاده می کند. از جمله:
- تست دی ان ای برای تشخیص بیماری های ژنتیکی
- ارزیابی و معاینۀ رفتار
- آزمایش بصری و شنیداری برای رد کردن احتمال مشکل بینایی یا شنوایی که به بیماری اوتیسم مربوط نیست
- کاردرمانی
- پرسشنامۀ رشدی، مثل نسخۀ دوم از برنامۀ مشاهدۀ تشخیصی اوتیسم (ADOS-2)
تأیید وضعیت
معمولاً تشخیص توسط گروهی از متخصصان به تأیید می رسد که شامل افراد زیر است:
- روانشناس کودک
- کاردرمانگر
- گفتاردرمانگر و آسیب شناس اختلال زبانی
درمان حمایتی
بیماری اوتیسم درمان نمی شود بلکه درمان های حمایتی و سایر ملاحظات به تسکین برخی علائم کمک می کند.
در اکثر رویکردها از روش های زیر استفاده می شود:
- رفتاردرمانی
- بازی درمانی
- کاردرمانی
- فیزیوتراپی
- گفتاردرمانی
ماساژ، پتو و لباس سنگین و مدیتیشن به بعضی از افراد مبتلا به اوتیسم کمک می کند تا علائم خود را کنترل کنند اما نتایج متغیر است. بعضی روشها برای برخی از افراد مبتلا به اوتیسم جواب می دهد ولی برای بقیه کارساز نیست.
روش های جایگزین
تحقیقات در زمینۀ طب جایگزین ضد و نقیض است و گفته می شود مصرف برخی مواد سلامت افراد را به خطر می اندازد. از جمله روش های جایگزین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ویتامین
- شلات تراپی (درمان کاهنده بار فلزات سنگین)
- درمان با اکسیژن پرفشار
- ملاتونین برای درمان مشکل خواب
لازم است والدین و قیم کودک قبل استفاده از طب جایگزین تحقیقات لازم را انجام دهند، به هزینه های مالی فکر کنند و مزایا و معایب هر روش را بسنجند.
اگر درمورد استفاده از طب جایگزین مطمئن نیستید، حتماً با متخصص مشورت کنید.
سوالات متداول
