سود و زیان بازی های کامپیوتری برای کودکان: ۱۰ سود و ۱۱ ضرر

ظهور بازی های کامپیوتری تقریبا به دهۀ ۷۰ میلادی برمی گردد و امروزه به بخشی از زندگی کودکان تبدیل شده است. منظور از بازی ویدیویی، بازی هایی است که می توان با استفاده از وسایل الکترونیکی از جمله گوشی همراه، تلویزیون یا کامپیوتر انجام داد. از همان ابتدا تا کنون همواره، معایب و مزایای این نوع بازی ها مورد بحث است.در ادامه این مطلب از دپارتمان کودک و نوجوان مجله سلامت دکتر بهشتیان با چند سود و ضرر بازی های کامپیوتری برای کودکان آشنا خواهید شد.

در سال ۱۹۶۷ رالف بائر که به عنوان «پدر بازی های ویدیویی» شناخته شد، اولین کنسول بازی های چند نفره با سیستم های چند برنامه ای را طراحی کرد. پس از آن بسیاری از شرکت ها شروع به تجارت بازی های ویدیویی کردند که به دنبال آن انواع و اقسام بازی های ویدیویی تولید شد.حتما بسیاری از شما کودکان را در سنین مختلف می بینید که به جای بیرون رفتن یا انجام تکالیفشان ساعت ها به صفحه گوشی یا تلویزیون مشغول بازی های ویدیویی زل می زنند.

وقتی والدین از آنها می خواهند بیرون از خانه بازی کنند یا تکالیفشان را انجام دهند تنها کاری که می کنند این است که از آنها درخواست کنند چند دقیقه دیگر بازی کنند که معمولا چند دقیقه به چند ساعت تبدیل می شود. این مسئله برای هر پدر و مادری آزاردهنده است که فرزندش ساعت ها وقت خود را پای گوشی یا تلویزیون سپری کنند درحالی که معتقدند این کار سلامت رشد کودکانشان را به خطر می اندازد. اما آیا واقعا بازی های کامپیوتری مضر هستند و هیچ ارزشی ندارند؟ بازی های ویدیویی هم مانند هر چیز دیگری می تواند مفید یا مضر باشد. در این مقاله به هر دو جنبه یعنی معایب و مزایای بازی های ویدیویی می پردازیم.

چرا بازی های کامپیوتری برای شما مفید هستند؟

عصر بازی های کامپیوتری با یک بازی ساده شروع شد اما اکنون انواع بازی های ویدیویی در بازار در دسترس است که نسبت به آن زمان، پیچیده تر و اغلب خشن تر می باشند. برخی از آنها خوب و برخی بازی های نامناسبی هستند. معمولا والدین انجام بازی های ویدیویی را اتلاف وقت جلوی کامپیوتر و تلویزیون تلقی می کنند. برخی متخصصان به این نتیجه رسیدند که بازی های ویدیویی به مغز آسیب می رسانند. محققان نشان می دهند برخی بازی های ویدیویی علاوه بر افزایش هماهنگی چشم و دست باعث افزایش عکس العمل های ذهنی هم می شوند.

گروهی از محققان و روان شناسان هم بر این باورند که بازی های ویدیویی فوایدی به دنبال دارند که تقویت هوش کودکان یکی از آنها به شمار می رود. بازی های ویدیویی سطح فکری کودکان را بالا می برد که این مسئله می تواند تاثیر مثبتی بر آینده آنها داشته باشد. همانطور که گفته شد بازی های امروزی پیچیده تر هستند و دکمه های متفاوت روی دسته بازی سبب می شود کودکان، سریع تر فکر کنند و بلافاصله واکنش نشان دهند. این ویژگی، ارتباط سریع بین آنچه می بینند و پاسخی که با استفاده از حرکت انگشتانشان می دهند را به دنبال دارد. بازی های ویدیویی فواید بسیاری از لحاظ جسمی، روحی و آموزشی دارند. در این بخش مزایای بازی های ویدیویی را مورد بررسی قرار می دهیم.

آثار مثبت بازی های کامپیوتری بر سلامت روان

محققان، مطالعاتی انجام دادند تا به مزایای بازی های کامپیوتری و تاثیر آن بر ذهن کودکان پی ببرند و به این نتیجه رسیدند که بازی های ویدیویی به بالا بردن روحیه مشارکت پذیری، یادگیری برنامه ریزی، بهبود حافظه و بسیاری مهارت های دیگر در کودکان منجر می شود.

۱.مدیریت منابع و برنامه ریزی

بازی های کامپیوتری به بازیکنان کمک می کند تا منابع محدودشان را مدیریت کنند و بهترین و موثرترین روش استفاده از آنها را بکار گیرند. آنها می توانند این کار را در دنیای واقعی هم انجام دهند.

۲.هماهنگی دست و چشم، مهارت های حرکتی ظریف و انتزاعی

تجزیه و تحلیل ها نشان می دهد نوجوانان می توانند با انجام بازی های ویدیویی به خصوص بازی هایی با ماهیت تیراندازی، مهارت های انتزاعی، بصری و هماهنگی دست و چشم خود را تقویت کنند. برخی بازی ها برای رسیدن به موفقیت مستلزم بکارگیری این مهارت ها می باشند؛ برای مثال بازیکنان باید همزمان، موقعیت، سرعت، هدف، جهت و… را کنترل کنند. مغز هم موقعیت ها را تایید می کند و با هماهنگی انگشتان دست، روی دکمه های صفحه کلید یا دسته بازی عمل می کند.

۳.بهبود حالات روحی

«پرندگان خشمگین» از انواع بازی های ویدیویی است که موجب شادی و بهبود حالات روحی بازیکن می شود؛ همچنین به کودکان می آموزد که شکست، بخشی از بازی و زندگی واقعی می باشد.

۴.بهبود عملکردهای روانی

وقتی به دفعات از مهارت های مشابهی استفاده می کنیم مغزمان مسیرها و انتقال دهنده های جدید عصبی را با ساختاری خاص، شکل می دهد. زمانیکه کودک به شدت روی چیزی متمرکز می شود مغز او در موقعیتی قرار می گیرد که عکس العمل های سریعتری از خود نشان می دهد و در نتیجه می تواند در تجزیه و تحلیل مشکلات زندگی واقعی هم به او کمک کند.

آثار مثبت بازی های کامپیوتری بر آموزش

طبق تحقیقات انجام شده توسط پژوهشگران، این بازی های کامپیوتری برای کودکان می تواند تاثیرات بسیار زیادی در زمینه آموزش داشته باشد. کودکان با استفاده از این بازی ها می توانند با هوش تر شوند و در تجزیه و تحلیل مسائل نیز بهتر عمل می کنند. مهم ترین آثار مثبتی که این بازی ها بر کودکان می گذارند عبارتند از:

۱. عملکرد چند وظیفه ای و مدیریت اهداف چندگانه

در برخی از بازی های ویدیویی لازم است کودکان در آنِ واحد از عملیات چندگانه ای استفاده کنند. این مسئله مهارت عملکرد چند وظیفه ای را در کودکان تقویت می کند. در بازی های «شهرسازی» کودکان از مهارت های خلاقانه خود برای ساخت شهرشان استفاده می کنند درحالی که هر لحظه ممکن است دشمن، آنها را غافلگیر کند. این مسئله بازیکن را مجبور می کند تا مبتکر باشد و یاد بگیرد سریعاً واکنش نشان دهد.

۲.حل مسئله

بعضی از بازی های ویدیویی از جمله «پرندگان خشمگین»، «ماشین باورنکردنی» و «برش طناب» ذهن کودک را به گونه ای پرورش می دهند که در مدت زمان کوتاه، راه حلی برای مشکلات پیدا کنند. محققان معتقدند بازی های ویدیویی به رشد مهارت های حل مسئله کمک می کند. ذهن کودک علاوه بر لذت بردن از بازی، حین حل مسئله، فعال تر خواهد بود.

۳.افزایش هوش

به نظر می رسد جوانان و نوجوانانی که بیشتر بازی هایی با مضمون حل معما انجام می دهند باهوش تر بوده و ذهن فعال تری نسبت به همسالان خود دارند. این کودکان، حافظه قوی، بهره هوشی بالاتر از حد متوسط و دقت بیشتری نسبت به جزئیات دارند. این مهارت ها به عملکرد بهتر آنها در امور درسی نیز منجر می شود.

آثار مثبت بازی های کامپیوتری بر سلامت جسم

زمانی تصور می شد بازی های کنترل حرکتی مانند «نینتِندو وی» راه حلی برای نگرانی والدینی باشد که گمان می کنند بازی های ویدیویی به چاقی فرزندانشان منجر می شود. هر چند مطالعات نشان می دهد این بازی های ویدیویی نیز به تنهایی سطح فعالیت کودکان را بالا نمی برند. شاید بازی هایی مثل “پوکمون گو” جوانان را به خروج از خانه تشویق کنند. «جُغراگنج بازی» هم یک فعالیت تفریحی در فضای باز است که شرکت کنندگان در آن با استفاده از یک دستگاه جی پی اس، دستگاه هوشمند یا روش های دیگر، چیزهایی را پنهان می کنند و سایر شرکت کنندگان به دنبال یافتن آن در یک مختصات جغرافیایی مشخص می روند. به این اشیای پنهان، اصطلاحاً “جغراگنج” یا “گنج¬واره” گفته می شود. اپلیکیشن های تناسب اندام مانند walk app ، قصه گویی همراه با ورزش است که بازیکنان را به حرکت ترغیب می کند.

آثار مثبت بازی های کامپیوتری بر مهارت ها

علاوه بر موارد بالا، این نوع بازی های کامپیوتری بر کودکان تاثیرات دیگری نیز دارند. کودکان با استفاده از این بازی ها می توانند مهارت های زیادی کسب کنند که مهم ترین آن ها عبارتند از:

۱. مهارت های شغلی

بنا به گفتۀ انجمن محققان امریکایی، جوانان باید تشویق شوند تا بازی های کامپیوتری انجام دهند. این کار باعث می شود عملکرد بهتری در بازار کار رقابتی فعلی داشته باشند. این انجمن در گزارشی که سال ۲۰۱۰ منتشر شد اعلام کرد بازی های ویدیویی به کودکان کمک می کنند تا مهارت های فکری همچون تفکیک مسائل و تحلیل تفسیری را بیاموزند.

۲. شبیه سازی و یادگیری مهارت های واقعی

بازیکن در بسیاری از بازی های کامپیوتری مانند شبیه سازی پرواز، گویی به شکل واقعی پرواز با هواپیما را تجربه می کند. در این نوع بازی ها، بازیکن هواپیما را از زمین بلند می کند، فرود می آورد و کنترل آن از جمله تنظیم سرعت، زاویه بال ها و ارتفاع را در دست می گیرد. بازیکن ها حین بازی احساس می کنند واقعاً کنترل هواپیما را در اختیار دارند.

۳. عملکرد تیمی

بازی هایی که دو یا چند نفره انجام می شوند، مهارت کار گروهی را در کودکان تقویت می کنند. کودک می آموزد به حرف های هم تیمی خود گوش دهد، با تایید آنها تصمیم بگیرد، به نظر آنها احترام بگذارد و وظایف را با توجه به مهارت ها تقسیم کند. حتی برخی از بازی های آنلاین، بازیکنان بین المللی دارند که باعث می شود کودکان با فرهنگ ها و ملیت های مختلف آشنا شوند.

چرا بازی های ویدیویی برای شما مضر هستند؟

بازی های ویدیویی بین همه کودکان در رده های سنی مختلف از محبوبیت ویژه ای برخوردار است. ما درباره مزایای بازی های ویدیویی و آثار مثبت آن بر کودکان صحبت کردیم اما می دانیم زیاده روی در هر چیزی ضرر دارد پس در این بخش به آثار منفی بازی های ویدیویی می پردازیم. طرفداران بازی های ویدیویی هر هفته حدود ۳میلیارد ساعت وقت خود را صرف نشستن جلوی تلویزیون یا کامپیوتر می کنند. همین امر موجب شده کودکان و نوجوانان آسیب های جدی را متحمل شوند.

آثار منفی بازی های ویدیویی بر سلامت روان

بازی های کامپیوتری برای کودکان می تواند اثرات منفی فراوانی بر جای بگذارد. افرادی که در کودکی بیش از حد از این بازی ها استفاده می کنند، از نظر روحی و روانی دچار اختلال می شوند. مهم ترین تاثیرات منفی این بازی ها بر سلامت روان کودکان عبارتند از:

۱.اعتیاد به بازی های ویدیویی

بنا به اعلام سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۸ اعتیاد به بازی های ویدیویی یکی از اختلالات بازی یعنی نوعی اختلال روانی به شمار می رود. مطالعه ای که از سوی مؤسسۀ ملی رسانه و خانواده انجام شد، نشان می دهد بازی های کامپیوتری برای جوانان اعتیادآور بوده و این اعتیاد باعث افزایش سطح افسردگی و اضطراب در آنها می شود. علائم هشداردهنده اعتیاد به بازی های ویدیویی عبارتند از:

• بازی کردن بسیار طولانی مدت
• درگیر بودن ذهن به بازی حین انجام سایر فعالیت ها
• مشغول کردن خود برای فرار از مسائل زندگی واقعی، اضطراب یا افسردگی
• دروغ گفتن به والدین یا دوستان و انجام بازی ها به صورت مخفیانه
• پرخاشگری درصورتی که از آنها خواسته شود بازی را متوقف کنند.
• 

دیگر آثار منفی بازی ویدیویی بر سلامت روان

۱. تقویت خشونت و پرخاشگری
بسیاری از محققان انجمن روانشناسی امریکا با توجه به ماهیت خشونت آمیز برخی بازی ها ادعا می کنند رابطه مستقیم بین بازی های کامپیوتری خشونت آمیز و پرخاشگری کودکان وجود دارد. بنا به گفته آنها این نوع بازی های ویدیویی حتی بعد از اتمام بازی تاثیر عاطفی بر کودکان می گذارند که موجب می شود حتی در سنین پایین مرتکب جرایمی شوند.

بازی های نامناسب ، بازیکنان را برای نمایش خشونت در بازی تشویق کرده و بابت آن پاداش می گیرند. بازیکن در بازی، اَعمال خشونت آمیزی مثل کشتن، لگدزدن، چاقوکشی و شلیک را تجربه می کند. این نوع بازی های ویدیویی می توانند کودکان را نسبت به این اَعمال خشونت آمیز بی تفاوت کرده و کودک را تشویق کنند تا در زندگی واقعی نیز رفتارهای پرخاشگرانه ای از خود نشان دهند و همچنین مرتکب خشونت های جنایی شوند.

۲. گوشه گیری و انزوا
استفاده افراطی و بیش از حد بازی های ویدیویی باعث می شود جوانان از لحاظ اجتماعی گوشه گیر شوند و تمایلی به فعالیت های جایگزینی از قبیل مطالعه، یادگیری، انجام تکالیف و تعامل با اعضای خانواده و دوستان نداشته باشند.

آثار منفی بازی های ویدیویی بر آموزش

بازی های کامپیوتری علاوه بر این که بر روان آن ها تاثیرات بدی می گذارد، می تواند در بحث آموزش هم دارای اثرات منفی فراوانی باشد. مهم ترین نمونه از این اثرات عبارتند از:

۱. عملکرد ضعیف آموزشی
عملکرد ضعیف آموزشی یکی از مهمترین عوارض جانبی بازی های ویدیویی در کودکان به شمار می رود. طبق مطالعه علمی که در سال ۲۰۱۰ بر روی کودکان امریکایی معتاد به بازی های ویدیویی انجام شد، حدود ۴۷% آنها معدل پایینی کسب کردند در حالیکه ۲۳% دانش آموزانی که زمان کمتری را صرف بازی های ویدیویی می کردند عملکرد بهتری در درس ها از خود نشان دادند.

۲. کاهش تمرکز در بلندمدت
برخی مطالعات نشان می دهد بازی های ویدیویی باعث افزایش تمرکز می شوند در حالی که تحقیقات دیگری حاکی از آن است که بازی های نامناسب به توانایی تمرکز کودکان آسیب می رسانند. بنابراین این مسئله شاید در کوتاه مدت باعث افزایش تمرکز شود ولی بازی های ویدیویی به صورت افراطی بر تمرکز کودکان در بلندمدت تاثیرات منفی خواهند داشت.

 

آثار منفی بازی های کامپیوتری بر سلامت جسم

کودکان معمولا زمان زیادی را صرف انجام بازی های ویدیویی می کنند. بازی های کامپیوتری می توانند سلامت جسمی کودکان را به خطر بیندازد. مهم ترین نمونه از این آثار منفی به شرح زیر می باشند:

 

۱. مشکل بینایی
نگاه کردن مداوم به صفحه های نمایشی می تواند به چشم ما آسیب برساند چرا که مردمک، قرنیه و عنبیه چشم هیچ محافظ بیولوژیکی در برابر صفحات دیجیتالی ندارند. بازی های ویدیویی بر تواناییِ “توجه” حین انجام سایر فعالیت ها اثر می گذارد و می تواند به سردرد ، حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه و در شرایط حادتر به ضعف بینایی منجر شود.

۲.مشکلات مربوط به سلامت جسم
انجام افراطی بازی های کامپیوتری می تواند پیامدهای زیادی به دنبال داشته باشد. این پیامدها نه تنها از لحاظ روانی (مانند انزوی اجتماعی) بلکه از لحاظ جسمانی هم می توانند آسیب زا باشند. کودکانی که ساعت ها وقت خود را صرف بازی های ویدیویی می کنند فعالیت جسمانی کمتری دارند که می تواند به چاقی، ضعف عضلات و مفاصل منجر شود. بی حسی دست ها و انگشتان، تعرق بیش از حد و کاهش بینایی از دیگر عوارض بازی های ویدیویی به شمار می روند.

آثار منفی بازی های کامپیوتری بر مهارت ها

امروزه پژوهشگران به نتایج جدیدی در مورد تاثیرات منفی بازی های کامپیوتری دست می یابند. طبق نظر آن ها کودکانی که زمان زیادی را صرف این نوع بازی ها می کنند، از نظر کسب مهارت ها دچار مشکلاتی می شوند که مهم ترین آن ها عبارتند از:

۱. ولخرجی و اسراف
کودکان همه درآمد یا پول توجیبی خود را صرف ارتقاء نرم افزار یا خرید ویژگی های درون برنامه ای برای بالا بردن سطح بازی می کنند. آنها نسبت به درست خرج کردن یا پس انداز پولشان توجه نمی کنند و این کار می تواند در بلند مدت آنها را از لحاظ مالی با مشکل مواجه کند.

۲.مهارت های ضعیف مدیریت زمان
کودکانی که به بازی های کامپیوتری معتاد هستند حین بازی همه چیز را فراموش می کنند. بازی، زمان خوابیدن، حمام رفتن، غذا خوردن و مطالعه آنها را محدود می کند. به همین دلیل این کودکان نمی توانند بین فعالیت های مختلف، مدیریت زمان داشته باشند و وظایفشان را نادیده بگیرند یا ضعیف عمل می کنند.

۳. عدم تشخیص واقعیت و تخیل
ممکن است این کودکان در تشخیص واقعیت و تخیل دچار اشتباه شوند. شاید رفتارهای تکراری در بازی های کامپیوتری را در دنیای واقعی به کار ببرند. بازی های کامپیوتری می توانند رفتارهای خطرناکی مثل رانندگی پرسرعت، نوشیدن الکل، کشیدن سیگار و… را به دنبال داشته باشند.

۴. ارزش های اخلاقی نادرست
کودکان حین انجام بازی های کامپیوتری با افراد دیگری آشنا می شوند و ممکن است کلمات و رفتارهای ناشایستی از آنها بیاموزند. همچنین کودکانی که بازی های ویدیویی آنلاین انجام می دهند امکان دارد با تهدیدات زیادی مواجه شوند. در بسیاری از بازی ها زنان، شخصیت درمانده ای دارند که می تواند به رفتار نامحترمانه نسبت به آنها در دنیای واقعی منجر شود.

جمع بندی

بازی های کامپیوتری مانند یک سکه، دو رو دارند؛ خوب و بد. بازی های ویدیویی خوب، آثار مثبت فراوانی از جمله افزایش تمرکز، یادگیری مهارت های حرکتی، مهارت انجام چند کار به طور همزمان، کار گروهی و… بر کودکان دارد. هچنین بازی های نامناسب خشونت آمیز می توانند کودکان را بی توجه کرده، رفتارهای غیراخلاقی بیاموزند، تمرکزشان تحلیل رود و سلامتشان به مخاطره بیفتد. بازی های ویدیویی تا زمانی مفید هستند که با افراط به عادت و نوعی اعتیاد تبدیل نشوند.