مراحل بلوغ در دختران و پسران
بلوغ معمولا بین سنین ۹ تا ۱۱ سالگی با شروع تغییرات فیزیکی در بدن آغاز می شود. مراحل بلوغ، تغییرات خاصی که ممکن است کودکان و نوجوانان در دوران بلوغ تجربه کنند را توصیف می کند.
در دوران بلوغ، تغییرات چشمگیری در یک نوجوان رخ می دهد که نهایتا با بلوغ کامل بدن به پایان می رسد.
مراحل مختلف می تواند برای نوجوانان چالش برانگیز و حتی گیج کننده باشد به خصوص که جدول زمانی این تغییرات برای هر فرد متفاوت است.
آگاهی کودک تان نسبت به این فرآیند به او کمک می کند تا بداند باید انتظار چه تغییراتی را در خود داشته باشد و اگر شما یا فرزندتان هرگونه نگرانی در مورد بروز علائم بلوغ دارید می توانید برای راهنمایی بیشتر به پزشک اطفال مراجعه کنید.
در این مقاله از دپارتمان کودک و نوجوان مجله سلامت دکتر بهشتیان به مراحل مختلف بلوغ، تغییرات بدن و علائم و نشانه هایی که در طول هر مرحله باید انتظار داشت می پردازیم.
مراحل بلوغ
پروفسور جیمز ام تانر متخصص رشد کودک، اولین کسی بود که مراحل قابل مشاهده بلوغ را شناسایی کرد.
امروزه این مراحل را مراحل تانر یا به عبارت صحیح تر، رتبه بندی بلوغ جنسی (SMRs) می نامند. گرچه هر فرد جدول زمانی بلوغ متفاوتی دارد اما این مراحل به عنوان یک راهنمای کلی برای رشد جسمانی عمل می کنند.
بر اساس مراحل تانر انتظار می رود در طول دوران بلوغ چنین تغییراتی را در دختران و پسران مشاهده کنیم:
مرحله ۱ از مراحل بلوغ
مرحله اول اتفاقاتی را توصیف می کند که پیش از ظاهر شدن هرگونه نشانه فیزیکی دوران بلوغ رخ می دهد و معمولا در دختران بعد از ۸ سالگی و در پسران بعد از ۹ یا ۱۰ سالگی آغاز می شود. در این مرحله، تغییرات درونی دختران و پسران یکسان می باشد.
- مغز شروع به ارسال سیگنال هایی می کند تا بدن را برای تغییرات آماده کند
- هیپوتالاموس شروع به ترشح هورمون آزاد کننده گنادوتروپین از غده هیپوفیز می کند و هورمون هایی را می سازد که سایر غدد بدن را کنترل می کنند
- غده هیپوفیز شروع به ساخت دو هورمون دیگر می کند: هورمون لوتئینه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH)
- دختران و پسران در این مرحله تغییرات فیزیکی قابل توجهی ندارند
مرحله ۲ از مراحل بلوغ
در این مرحله، رشد فیزیکی آغاز می شود و هورمون ها شروع به ارسال سیگنال به سراسر بدن می کنند.
دختران
بلوغ دختران معمولا بین ۹ تا ۱۱ سالگی شروع می شود. تغییرات قابل مشاهده عبارت اند از:
- رشد سینه ها که اولین مرحله رشد آن ها جوانه های پستان است و ممکن است با خارش و حساسیت سینه ها همراه بوده یا یکی از سینه ها بزرگتر از دیگری باشد که جای نگرانی نیست
- ناحیه تیره رنگ اطراف نوک پستان (آرئولا) بزرگتر می شود
- رحم شروع به بزرگتر شدن می کند و مقدرا کمی مو روی لبه های آلت تناسلی شروع به رشد می کند
- به طور متوسط دوران بلوغ زنان سیاهپوست یک سال قبل از زنان سفید پوست شروع می شود و رشد سینه ها و اولین پریودشان نیز زودتر اتفاق می افتد. همچنین زنانی که شاخص توده بدنی (BMI) بالاتری دارند بلوغ زودتری را تجربه می کنند
پسران
معمولا بلوغ پسران از حدود ۱۱ سالگی شروع می شود. بیضه ها و پوست اطراف بیضه ها (اسکروتوم) شروع به بزرگ شدن می کنند.
تغییراتی که در این مرحله به وجود می آید عبارت اند از:
- بزرگ شدن بیضه ها و پوست اطراف بیضه ها
- رشد موهای ناحیه تناسلی در اطراف پایه آلت تناسلی
مرحله ۳ از مراحل بلوغ
تغییرات بدنی دختران و پسران در این مرحله آشکارتر است. همراه با جهش رشد قد، هورمون های نوجوان شما هم به شدت فعالیت کرده و نسبت به مرحله قبل پیشرفت های چشمگیری دارند.
دختران
تغییرات فیزیکی در دختران معمولا بعد از ۱۲ سالگی شروع می شود. این تغییرات عبارت اند از:
- جوانه های پستان به رشد و بزرگتر شدن خود ادامه می دهند
- موهای ناحیه تناسلی ضخیم تر و حالت دارتر می شوند
- موهای زیر بغل شروع به رشد می کنند
- اولین علایم جوش و آکنه در صورت و کمر ظاهر می شود
- بیشترین میزان رشد در این مرحله اتفاق می افتد (سالانه حدود ۸ سانتی متر)
- باسن و ران ها شروع به تجمع چربی می کنند
پسران
تغییرات فیزیکی در پسران معمولا از حدود ۱۳ سالگی شروع می شود. این تغییرات عبارت اند از:
- با بزرگتر شدن بیضه ها آلت تناسلی هم بلندتر می شود
- ممکن است بافت های سینه در زیر نوک پستان شکل بگیرند (این اتفاق برای برخی پسران نوجوان در طول رشد رخ می دهد و معمولا ظرف چند سال از بین می رود)
- انزال شبانه در پسرها شروع می شود
- تغییر صدا، بالا و پایین رفتن گام های صدا و دورگه شدن صدا اتفاق می افتد
- عضلات بدن بزرگ تر می شوند
- رشد قد به ۵ تا ۸ سانتی متر در سال افزایش می یابد
مرحله ۴ از مراحل بلوغ
بلوغ در مرحله چهارم به حداکثر نوسانات خود می رسد. هم دختران و هم پسران در این مرحله شاهد تغییرات زیادی خواهند بود.
دختران
این مرحله در دختران معمولا حدود ۱۳ سالگی شروع می شود و تغییراتی که مشاهده می کنند عبارت اند از:
- سینه ها شکل کامل تری به خود می گیرند و از مرحله “جوانه” عبور می کنند
- بسیاری از دختران اولین قاعدگی خود را معمولا بین ۱۲ تا ۱۴ سالگی تجربه می کنند اما ممکن است زودتر هم اتفاق بیفتد
- رشد قد به حدود ۵ تا ۷.۵ سانتی متر در سال کاهش می یابد
- موهای ناحیه تناسلی ضخیم تر می شوند
پسران
این مرحله در پسران معمولا حدود ۱۴ سالگی شروع می شود و تغییراتی که مشاهده می کنند عبارت اند از:
- بیضه ها، آلت تناسلی و کیسه بیضه همچنان بزرگ تر می شوند و رنگ کیسه بیضه تیره تر می شود
- موهای زیر بغل شروع به رشد می کنند
- تن صدا بم تر می شود
- جوش و آکنه روی صورت، پشت و سینه ظاهر می شوند
مرحله ۵ از مراحل بلوغ
مرحله ۵ اوج رشد نوجوان شما به شمار می رود. در این مرحله نوجوان به بلوغ فیزیکی کامل از جمله قد نهایی دوران بزرگسالی اش می رسد.
دختران
مرحله ۵ در دختران حدود ۱۵ سالگی اتفاق می افتد و تغییراتی که مشاهده می کنند عبارت اند از:
- اگر چه سینه ها تا ۱۸ سالگی می توانند به تغییر خود ادامه دهند اما در این مرحله به شکل و اندازه تقریبی بزرگسالان می رسند
- پریودها بعد از ۶ ماه تا ۲ سال منظم می شوند
- قد دختران ۱ تا ۲ سال بعد از اولین پریود به قد بالغ می رسد
- موهای ناحیه تناسلی پر می شوند تا به قسمت داخلی ران می رسند
- اندام های تناسلی کاملا رشد می کنند
- باسن، لگن و ران ها کاملا شکل می گیرند
پسران
مرحله ۵ در پسران حدود ۱۵ سالگی شروع می شود و تغییراتی که مشاهده می کنند عبارت اند از:
- آلت تناسلی، بیضه ها و کیسه بیضه به اندازه بزرگسالان رشد می کنند
- موهای ناحیه تناسلی پر شده و به قسمت داخلی ران می رسند
- موهای صورت شروع به رشد کرده و گاهی لازم است اصلاح شوند
- رشد قد کند می شود اما ممکن است عضلات همچنان در حال رشد باشند
- در سن ۱۸ سالگی اکثر پسرها به رشد کامل خود می رسند
سایر علائم و نشانه های بلوغ
جوش و آکنه دوران بلوغ
تغییر هورمون ها باعث تجمع چربی روی پوست و مسدود شدن منافذ و در نتیجه ایجاد جوش و آکنه می شود که ممکن است روی صورت، پشت یا سینه ظاهر شوند. برخی از نوجوانان جوش های بدتری نسبت به هم سن و سال های خود دارند.
اگر سابقه خانوادگی دارید یا فرزندتان آکنه شدید دارد ممکن است پزشک اطفال، درمان تجویزی را توصیه کند در غیر این صورت می توانید او را تشویق کنید تا روزانه محل جوش ها را با صابون ملایم شست و شو داده و از کرم ها و پمادهای مناسب استفاده کند تا جوش ها درمان شوند.
در مورد جوش هایی با ماندگاری بیشتر ممکن است لازم باشد به متخصص پوست مراجعه کنید.
بوی بدن در دوران بلوغ
غدد عرق در دوران بلوغ بزرگ تر می شوند. برای جلوگیری از بوی بدن از فرزندتان بخواهید از دئودورانت استفاده کند و به خصوص پس از فعالیت بدنی شدید مرتب دوش بگیرد.
تغییرات خلقی در دوران بلوغ
هورمون ها یا احساسات فرزندتان در مورد تغییرات فیزیکی می توانند باعث تغییر رفتار و نوسانات خلقی آن ها شوند. اگر نگران هستید می توانید از منابع سلامت روان به صورت آنلاین، مشاوره مدرسه و یا روانشناس در این زمینه کمک بگیرید.
مراقب علائم افسردگی یا اضطراب مانند مشکلات خواب، گوشه گیری و عملکرد ضعیف فرزندتان در مدرسه باشید. هرگونه تغییرات خلقی شدید یا نگران کننده را باید با پزشک در میان بگذارید و در برخی موارد دارو یا درمان می تواند کمک کننده باشد.
نکات مهم
بلوغ یک شبه اتفاق نمی افتد بلکه یک فرآیند چند ساله است که شامل تغییرات فیزیکی و هورمونی مختلفی می شود و عبور از همه آن ها ممکن است خوشایند نباشد.
احتمالا فرزند شما در حال حاضر احساسات مختلفی در مورد جوش ها، بوی بدن، دردهای قاعدگی یا هر چیز دیگری را تجربه می کند. خط ارتباطی تان را با فرزند دلبندتان حفظ کنید و هنگام بحث در این زمینه صبور باشید. به کودک خود اطمینان دهید که آن چه در حال وقوع است کاملا طبیعی و قابل انتظار می باشد.
اگر به طور خاص مسئله ای نگران کننده به نظر می رسد یا در مورد رشد فرزندتان نگرانی دارید حتما با پزشک او صحبت کنید.
